AB KOMıSYONU 2004 TÜRKıYE ıLERLEME RAPORU
VE
TAVSıYE KARARI[1]
Temel Değerlendirmeler
Dilek ıştar Ateş, Meltem Çakır TS/BXL/04-31, Ekim 2004
I. AB Komisyonu Tavsiye Kararı ve müzakere sürecine ilişkin değerlendirmeler
AB Komisyonu 6 Ekim 2004 tarihli tavsiye kararında Türkiye’nin Kopenhag siyasi kıstaslarını yeterli ölçüde yerine getirdiğini açıklayarak, AB Konseyi’ne Türkiye ile müzakerelere başlama kararını alması yönünde telkinde bulundu. Komisyon kararında hazırlanmakta olan bazı temel kanunların yürürlüğe girmesi koşulu öne sürülüyor. AB Komisyonu tavsiye kararı Türkiye’nin müzakere sürecini sonu açık bir süreç olarak nitelerken, müzakere sürecinin 3 temel maddeden oluşan bir strateji kapsamında ele alınacağını açıklıyor. Bunlar:
1. Kopenhag siyasi kıstaslarının gerçekleştirilmesinin devamını sağlamak amacıyla işbirliğinin güçlendirilmesi hedefleniyor. Bu bağlamda AB Komisyonu ilk olarak 2005 yılı sonunda reform sürecinin gidişatını değerlendiren bir rapor hazırlayacak. Bu değerlendirme AB Komisyonu’nun 2005 baharında açıklayacağı gözden geçirilmiş Katılım Ortaklığı Belgesi (KOB) temelinde yapılacak. Reform sürecindeki ilerlemeler müzakerelerin gidişatını belirleyecek. Müzakereler sürecinde demokrasi, insan haklarına saygı, hukuk devleti ve temel özgürlükler alanında sürekli ihlallerle karşılaşılırsa, AB Komisyonu müzakerelerin askıya alınmasını önerebilecek.
2. ıkinci madde Türkiye ile müzakerelere nasıl yaklaşılacağını belirleniyor. Müzakere edilen her müktesebat başlığının geçici olarak kapatılabilmesi, gerekli görülen bazı hallerde müzakereye açılabilmesi için, müktesebata uyum ve uygulama alanında AB Konseyi’nin belirleyeceği eşiklerin geçilmiş olması gerekecek. Katılım müzakerelerinde Devletlerarası Konferanslarda uygulanan oybirliğiyle karar alma yöntemi kullanılacak. AB Konseyi müzakerelere başlama kararını aldıktan sonra müzakerelerin nasıl yapılacağına dair kesin parametreler belirlenecek.
3. Kültürel ve siyasi diyaloğun arttırılması için AB üyesi ülkelerin ve Türk halkının biraraya getirilmesi. Bu bağlamda sivil toplum örgütlerinin önemi vurgulanıyor. AB Komisyonu bu diyaloğu nasıl destekleyeceğine dair bir öneride bulunacak.
AB Komisyonu tavsiye kararında, Türkiye’nin AB ile bütünleşmesinin kolay bir şekilde gerçekleşmesi için uzun bir süreye yayılmasının önemini savunuyor. Sadece AB’nin iç dengelerini kollamak için değil, gelişimi açısından olumsuz olabilecek politikalardan Türkiye’yi korumak için de bunun gerekli olduğunu öne sürüyor.
Müzakerelerin başlamasına dair resmi kararın alınmasını takiben AB Komisyonu müzakereleri açıklamak ve bu süreçte öne çıkabilecek konuları belirlenmek için AB müktesebatının kapsamlı bir incelemesini (screening) gerçekleştirecek. Ortak Tarım Politikası, Uyum Politikası ve kişilerin serbest dolaşımı gibi başlıklar zor konulara örnek olarak gösterilmekte. Serbest dolaşım konusunda kalıcı korunma önlemleri uygulanmasının düşünülebileceği açıklanıyor. Ancak AB Komisyonu bu konudaki kesin görüşünü oluşturmak için müzakere sürecindeki ilerlemeleri göz önünde bulunduracağını bildiriyor.
Müzakere yöntemine göre, AB Komisyonu Türkiye’nin yeterli düzeyde hazır olduğunu düşündüğü müktesebat başlıklarında müzakerelere başlanmasını AB Konseyine önerecek. Ekonomiyle ilgili bazı müktesebat başlıklarında müzakerelerin açılması için işleyen pazar ekonomisinin varlığı konusunun ön koşul olarak sunulacağı açıklanıyor.
II. AB Komisyonu ılerleme Raporuna ilişkin değerlendirmeler
SıYASı KISTASLAR |
|
OLUMLU GELışMELER |
EKSıKLıKLER |
Hukuk· Yeni Medeni Yasa ve Ceza Yasası’nın kabul edilmesi · Uluslararası ve Avrupa ınsan Hakları Sözleşmesi’nin ulusal hukuk karşısındaki üstünlüğünün anayasaya dahil edilmesi · Terörle mücadele yasasının değişmesi · Uluslararası Ceza Mahkemesine kaynaklık eden Roma Statüsü’nün imzalanmasına olanak sağlayacak anayasa değişikliği çalışmaları |
· ınfaz yasa taslağının onaylanmaması · Ceza Yasası’nın yürürlüğe girmemesi · Ceza Usulü Yasa Taslağı’nın onaylanmaması · Temyiz Mahkemeleri Yasası’nın yürürlüğe girmemesi · Dernekler Yasası’nın yürürlüğe girmemesi · Siyasi Partiler Yasası’nın Avrupa standartlarına uymayan maddeleri |
Yargı· Devlet Güvenlik Mahkemeleri’nin (DGM) kaldırılması · DGM’lerin bazı yetkilerinin Bölge Ceza Mahkemeleri’ne aktarılması · Aile ve Temyiz Mahkemeleri’nin yurt genelinde yaygınlaşması · ıdam cezasının her türlü koşul altında kaldırılması · Savunma hakkının Avrupa standartlarına uyumlu hale getirilmesi · Hakim ve savcılara insan hakları ve uluslararası hukuk eğitimi verilmesi |
· Hakim ve savcıların idari açıdan Adalet Bakanlığı’na bağlı olması · Reformların adalet sistemindeki organlar tarafından farklı şekilde yorumlaması |
Yolsuzlukla Mücadele· Kamu görevlilerinin yolsuzluğa karışmasını önlemek için çaba gösterilmesi · BM Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi’nin imzalanması · Avrupa Yolsuzlukla Mücadele Konseyi’ne (GRECO) üyesi olunması |
· Yasal ilerlemelere karşın rüşvetin, kamu yönetimi ve ekonomik alanlarda ciddi bir sorun olarak varlığını sürdürmesi |
Milli Güvenlik Kurulu ve ordu· Sivil yönetimin ordu üzerindeki kontrolünün güçlenmesi · Milli Güvenlik Kurulu’nun (MGK) idari yetkilerinin kaldırılması · MGK’nın çoğunluğunu sivillerin oluşturduğu bir danışma kurulu haline gelmesi · YÖK ve RTÜK yönetim kurullarından askeri üyelerin çıkarılması · Askeri ve savunma harcamaları denetiminin Sayıştay’a verilmesi · Askeri mahkemelerin yetki alanının daraltılması |
· Türk Silahlı Kuvvetleri’nin dolaylı yollardan etki göstermeyi sürdürmesi |
Sivil ve Siyasi Haklar· Basın Yasası ile basın özgürlüğünün geliştirilmesi · Kadın-erkek eşitliğinin güçlendirilmesi · Sivil ve siyasi haklarda ilerleme kaydedilmesi · ıfade özgürlüğüne yönelik kısıtlamaların kaldırılması |
· Gazetecilere karşı açılan davalardaki artış · Kadınlara yönelik şiddetin sürmesi · Özellikle kız çocuklarının öğrenimlerini sürdürememesi · Avrupa Sosyal Sözleşmesi’nin toplu görüşme ve örgütleşme ile ilgili 5. ve 6. Maddesinin kabul edilmemesi · Çocuk işçi sorununun devam etmesi |
ınsan Hakları· “Ölüm orucu” sorununun büyük ölçüde ortadan kaldırılması · ışkence ve kötü muamelenin sistemli bir şekilde devam etmemesi · Yeni Ceza Kanunu’nda işkence uygulamalarına verilen cezanın ağırlaştırılması · Hapishanelerin iyileştirilmesi · “Namus cinayetlerine” ömür boyu hapis cezası verilmesi · Bekaret kontrolünün hakim ya da savcı onayı olmadan yapılmaması · Evlilik içi tecavüz ve cinsel şiddetin suç sayılması · Avrupa ınsan Hakları Mahkemesi’nin kararlarını uygulamada gösterilen çabalar |
· ınsan hakları savunucularının ve insan hakları derneklerinin yargı karşısında kötü muamele görmeye devam etmesi · ışkence ve kötü muamelenin sürdüğünü gösteren vakalar · Tutukluların hakları konusunda her zaman bilgilendirilmiyor olması · Yetkililerin tutuklulara sivil ve siyasi haklarını her zaman bildirmemesi |
Azınlık Hakları· Kürtçe yasağının kaldırılması · Türkçe dışındaki diğer dil ve lehçelerde radyo–televizyon yayını yapılabilmesi · Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde kültürel etkinliklerde Kürtçe kullanılmasına hoşgörü gösterilmesi |
|